Ευρώπη, Η. Μηλιώτης

November 9, 2020 0 Comment

Ηλίας Μηλιώτης
9/11/2020

Θέμα: Ευρώπη

Η Ε.Ε. δεν είναι κράτος.
Δεν διαθέτει ούτε τις αρμοδιότητες, ούτε και τους πόρους για να ενεργήσει ως κράτος.
Δημιουργήθηκε το κοινό νόμισμα χωρίς μια κοινή πολιτική διακυβέρνησης, χωρίς από κοινού σεβαστούς συγκεκριμένους κανόνες για μία ισορροπημένη οικονομική – τουλάχιστον – διακυβέρνηση υπό διαφανή και δημοκρατικό έλεγχο.
Στο όνομα της «ρεαλπολιτίκ» και στη βάση των νεο-φιλελεύθερων μορφών πολιτικής και οικονομικής εξουσίας, το ουσιώδες για την Ευρωπαϊκή Τράπεζα (ΕΚΤ) είναι η σταθερότητα των τιμών.
Θέματα που αφορούν την ανεργία, τη διάδοση της επισφαλούς εργασίας, την αύξηση των ανισοτήτων, τη διάλυση του δημόσιου τομέα, τους στάσιμους μισθούς, τις συντάξεις πείνας, την καταστροφική κερδοσκοπία των τραπεζών, μια δικαιότερη φορολογική πολιτική των μεγάλων πολυεθνικών, είναι θέματα ακόμη έξω από τους ορίζοντες της Ε.Κ.Τ. και της Ε.Ε. γενικότερα.

Ενώ και η Κομισιόν, παρόλο που είναι ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός, υποχρεωμένος να διαμεσολαβεί στις διαφορετικές ανάγκες των κρατών-μελών, εν τούτοις ηγεμονεύεται από ένα άτυπο διευθυντήριο των πιο ισχυρών κρατών, που περισσότερο συνεπάγεται τη δημιουργία ενός σύγχρονου ευρωπαϊκού Λεβιάθαν, παρά την ανάδυση μιας αυθεντικής ευρωπαϊκής δημοκρατίας.
Μέσα από την αδιαφάνεια της θεσμικής διαδικασίας για τη λήψη των αποφάσεων και τη σύγχυση ανάμεσα στα συμφέροντα των κρατών-μελών κι όσο οι νέες αντιλήψεις για το γενικό συμφέρον της Ε.Ε. δεν θα μπορέσουν να χειραφετηθούν από την πίεση των λόμπι, τόσο οι θεσμοί της Ε.Ε. θα παραμένουν εύθραυστοι, άλλο τόσο θα επικαιροποιείται ο Κίσινγκερ, όταν αναρωτιόταν σε ποιον πρέπει να τηλεφωνήσει για να διαπραγματευθεί με την Ευρώπη και ουσιαστικά η οποιαδήποτε διεκδίκηση αυτονομίας του πολιτικού έναντι του οικονομικού πεδίου θα ακυρώνεται.
Στη νεογέννητη παγκόσμια πραγματικότητα μετά την covid-19 και την επιβεβαιωμένη χρεοκοπία της ιδεολογίας των αγορών να περιορίσουν την πανδημία, όχι μόνο στο υγειονομικό αλλά και στο οικονομικό και κοινωνικό πεδίο, η ευρωπαϊκή πολιτική αρχιτεκτονική έχει μια ευκαιρία να περάσει από την διακυβερνητική πραγμάτευσή της, με τις εθελοντικές συμφωνίες μεταξύ των κρατών-μελών, στη φεντεραλιστική κυβέρνηση της Ευρώπης.
Ειδικά τώρα που η γενικότερη κρίση αξιών έχει πλήξει τις ευρωπαϊκές πολιτικές δυνάμεις και η Ευρώπη βρίσκεται σε καθεστώς απο-ενοποίησης, η προσπάθεια ένωσης της Ευρώπης σε φεντεραλιστικό επίπεδο αποκτά ένα προνομιακό χαρακτήρα μιας απαραίτητης πραγματικότητας και μέσα στο καινούργιο παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον.

Στο πλαίσιο του προσυνεδριακού διαλόγου και στην υπό διαμόρφωση θέση μας για την προοπτική της Ευρώπης, μια προοπτική που πρέπει να έχει ανθρωποκεντρικό προσανατολισμό καταθέτω τις δικές μου προτάσεις. Προτάσεις για την εκκίνηση πολιτικής οικοδόμησης της Ευρώπης.

ΟΙ ΒΑΣΙΚΕΣ ΜΑΣ ΕΠΙΔΙΩΞΕΙΣ

Ξεκαθαρίζω πως η βασική επιδίωξη και η ατζέντα των προτάσεών μας οφείλουν να γίνονται με βάση τις ανάγκες της κοινωνίας και τον εκδημοκρατισμό της Ε.Ε.
Ξεκαθαρίζω πως αυτό που θέλουμε είναι μία Ευρώπη με κοινωνικά κεκτημένα, μία Ευρώπη που θα αποτελεί μια παγκόσμια δύναμη ειρήνης, μία Ευρώπη πολυπολιτισμική, μία Ευρώπη που δεν θα βασίζεται στα ιδεώδη του κέρδους.
Ξεκαθαρίζω πως η Ευρώπη δεν πρέπει να είναι ταυτόσημη και ισοπερίμετρη με το Ευρώ της, πως η ευρωπαϊκή ιδέα δεν είναι ένας τελωνειακός δασμός, πως η πολιτική ένωση της Ευρώπης των λαών δεν είναι ένα πολιτικό πρότζεκτ πάντα υπό αμφισβήτηση.
Ξεκαθαρίζω πως η ευρωπαϊκή ιδέα είναι ανιχνεύσιμη και αν η πρώτη επιλογή που έγινε αποδεκτή ήταν αυτή της «διεύρυνσης», τώρα η επιλογή που είναι περισσότερο απαραίτητη από θεμιτή είναι αυτή της «εμβάθυνσης», της ενίσχυσης δηλαδή των εσωτερικών δεσμών μέσω της μετάβασης στην πολιτική ενοποίηση.

ΟΙ ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ ΜΟΥ ΣΤΟ ΠΛΑΙΣΙΟ ΤΟΥ ΔΙΑΛΟΓΟΥ

Ένα ολοκληρωμένο σχέδιο διάσωσης κάθε περιοχής του ευρώ χρέους από την Ε.Κ.Τ. , η οποία θα μετατραπεί σε απεριόριστο δανειστή. Να μην ξανατεθεί ως ερώτημα : «τι περιθώρια δημοκρατίας έχει μια χώρα όταν χρεοκοπεί;» Ταυτόχρονα να συνδυαστεί η επεκτατική νομισματική πολιτική με ένα πανευρωπαϊκό πρόγραμμα δημοσιονομικής ενίσχυσης της ζήτησης – ειδικότερα των ομάδων εκείνων του πληθυσμού που είδαν τις ζωές τους να ανατρέπονται από τις εξελίξεις. Ενώ διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις να αυξήσουν τις προοπτικές μιας βιώσιμης και αειφόρας ανάπτυξης, καθιερώνοντας ένα νέο σήμα «ευρωπαϊκής ποιότητας» στο επιχειρηματικό περιβάλλον.
Συγκρότηση ενός Κοινοβουλίου της Ευρωζώνης με ρόλο ισχυρότερο από τον αντίστοιχο ρόλο του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, με δημοσιονομικές και ελεγκτικές δραστηριότητες και με ανάλογη εκπροσώπηση από τα κράτη-μέλη. Με εξουσίες που εξακολουθούν να λείπουν από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ( και ιδιαίτερα το δικαίωμα της πρωτοβουλίας στο νομοθετικό πεδίο) και με τον πρόεδρό του να εκλέγεται άμεσα από το λαό.
Η ένταξη στην Ευρωζώνη και η συμμετοχή στο ευρώ να είναι τμήμα του κοινοτικού κεκτημένου, που θα ενισχύει και θα εντατικοποιεί τις προσπάθειες εμβάθυνσης της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης. Δεν θα πρόκειται για την Ευρώπη των πολλών ταχυτήτων, αλλά για ένα σχέδιο ωφέλιμο για την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, στο διαρκώς επεκτεινόμενο ευρωπαϊκό εγχείρημα, όπου η μετάβαση στο επόμενο στάδιο να γίνει στη βάση μιας γεφύρωσης του χάσματος ανάμεσα στις προσδοκίες και στις δυνατότητες διαφορετικών εθνικών συμφερόντων. Το ευρώ να πάψει να είναι ένα νόμισμα χωρίς ιθαγένεια.
Ενίσχυση των ευρωπαϊκών θεσμών, ώστε να καθιερωθεί μια πιο αποτελεσματική, διαφανής και λειτουργική Ένωση. Μια διαφορετική ανασύνταξη στις θεσμικές δομές – μηχανισμούς λήψης των αποφάσεων, που θα εγγυώνται περισσότερο την ισότητα, την αλληλοκατανόηση και την αλληλεγγύη των κρατών-μελών και που θα μπορούσε να συμβιβάσει την όλο και μεγαλύτερη εσωτερική ποικιλομορφία, χωρίς αυτός ο συμβιβασμός να συνεπάγεται έναν πολλαπλασιαστή της άρνησης του ευρωπαϊκού εγχειρήματος.
Σύνταξη Ευρωπαϊκού Συντάγματος, ώστε να καταστεί πιο δημοκρατική και πιο αποδοτική η Ε.Ε. Ενώ μια διαρκής και εν εξελίξει Συντακτική Συνέλευση θα επικαιροποιεί όλα τα προβλήματα που θα ανακύπτουν.
Επειδή οι οικονομίες που λειτουργούν σε θεμελιωδώς διαφορετικά επίπεδα ανάπτυξης και ανταγωνισμού, δεν ταιριάζουν σε μια ενιαία νομισματική και πολιτική ένωση, κεντρικό στοιχείο ύπαρξης της νέας Ευρώπης είναι η ενίσχυση της διαρθρωτικής πολιτικής συνοχής. Στην Ευρώπη των άνισων επιπέδων ανάπτυξης, προϋπόθεση για την ισορροπημένη οργάνωση του ενοποιητικού χώρου είναι η ενίσχυση της διαρθρωτικής πολιτικής, η ενίσχυση των αναδιανεμητικών πολιτικών. Να γίνει κυρίαρχη πολιτική αυτή που θα ενισχύει πολλαπλασιαστικά τη μεταφορά πόρων από το κέντρο προς την περιφέρεια, χρηματοδοτώντας ένα μεγάλο μέρος των δημοσιονομικών προσπαθειών των κρατών-μελών και που θα επιτρέψει να διατεθούν πόροι για τη μείωση των κοινωνικών ανισοτήτων.
Να οικοδομήσουμε και να αναδείξουμε την έννοια της ευρωπαϊκής δεσπόζουσας θέσης, στο καινούργιο γεωπολιτικά παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον, ως μια δύναμη ειρήνης και σταθερότητας αλλά και ως προσδιορισμένο το κοινό ευρωπαϊκό συμφέρον στα ευρωπαϊκά γεωγραφικά του σύνορα. Μια Ευρώπη που θα μεγιστοποιεί τις συνέργειες μεταξύ οικονομικής πολιτικής (η δύναμη του ευρώ και η αγορά των 500 και πλέον εκατομμυρίων πολιτών), αμυντικής πολιτικής (κοινός ευρωπαϊκός στρατός, Frontex, αμυντική βιομηχανία και συμμετοχή στο ΝΑΤΟ), εσωτερικών πολιτικών (ενεργειακή, περιβαλλοντική, μεταναστευτική, δημοσιονομική, φορολογική, διαρθρωτική, κοινωνικής συνοχής, ανταγωνισμού, έρευνας, αγροτικής πολιτικής κλπ) και εξωτερικής πολιτικής (σχέσεις ασφάλειας και συνεργασίας μέσω της πολυμερούς διπλωματίας). Μια Ευρώπη που θα εντατικοποιήσει το διάλογο με τον Ισλαμικό κόσμο και τις φτωχές χώρες της Αφρικής και θα εδραιώσει μαζί τους μια «προνομιούχα συνεργασία».
Στο νέο μοντέλο της Ευρώπης να ακυρωθούν εκείνες οι πολιτικές που έχουν σοβαρές περιβαλλοντικές επιπτώσεις και να αναληφθούν δράσεις διαχείρισης της κλιματικής αλλαγής. Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι μια πολύ μεγάλη πρόκληση για την Ε.Ε., που με 10% ποσοστό συνεισφοράς στις παγκόσμιες εκπομπές των αερίων του θερμοκηπίου είναι στην τρίτη θέση των ρυπαντών του πλανήτη, πίσω από Κίνα και Η.Π.Α. Χωρίς την παραδοσιακή διακρατική διπλωματία της συναίνεσης και των συμβιβασμών, η Ευρώπη στο νέο της όραμα πρέπει να γίνει πρωτοπόρα και παράδειγμα γενναιότητας στην περιβαλλοντική της διακυβέρνηση, συστήνοντας ένα πανευρωπαϊκό συντονιστικό σώμα με ευρεία επιστημονική εμπειρογνωμοσύνη, με αυτονομία δράσης και με δικό του προϋπολογισμό και χωρίς να δεσμεύεται από εθνικές ή πολιτικές εντολές να έχει ως αποκλειστικό του έργο την κλιματική αλλαγή.
Μεταναστευτική πολιτική που δεν θα ενισχύει τους οπαδούς του ευρωσκεπτικισμού κι εκείνους που θέλουν να περιχαρακωθούν στο εθνικό τους κράτος, που ταυτόχρονα θα προωθεί πολιτικές κοινωνικής συνοχής καταπολεμώντας τις διακρίσεις, τον κοινωνικό αποκλεισμό και την αναζωπύρωση του ρατσισμού και της ξενοφοβίας. Μεταναστευτική πολιτική που θα ισχυροποιεί την Ευρώπη και δεν θα απελευθερώνει τάσεις αναδίπλωσης σχετικά με την ταυτότητα περιοχών. Μεταναστευτική πολιτική, όπου η κινητικότητα στο εσωτερικό της Ένωσης – την οποία και θα τροφοδοτούν τα μεταναστευτικά κύματα – δεν θα στηρίζεται σε λογικές καθαρά οικονομικές αλλά θα προσδιορίζουν και την περίμετρο και τον τρόπο μιας αλληλέγγυας κοινότητας.
Στον Ευρωπαϊκό Φεντεραλισμό (ή Ομοσπονδιοποίηση, όπως αλλιώς μπορεί να οριστεί) βλέπω τη μορφή της εξουσίας να είναι έτσι διαμορφωμένη ώστε κανένα επίπεδο εξουσίας να μην είναι σε θέση να καταργήσει το άλλο. Αν και είναι δύσκολο να επιτευχθεί η ισορροπία ανάμεσα στο γενικό ευρωπαϊκό συμφέρον και στα επιμέρους εθνικά συμφέροντα, εν τούτοις η επικαιροποίηση της Πρωτοβουλίας των «3 Δ» (Δημοκρατία – Διάλογος – Δημόσια συζήτηση) που δρομολόγησε η Ευρωπαϊκή Επιτροπή το 2005 θα μπορούσε να διαχέεται κάθε φορά στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, οδηγώντας σε μια πολιτικοποίηση των ευρωπαϊκών ζητημάτων ανάλογης της πολιτικοποίησης των εθνικών ζητημάτων.

Ο Αριστοτέλης στα Ηθικά Νικομάχεια γράφει για μια διατύπωση του Ηράκλειτου: «Ηράκλειτος το αντίξουν συμφέρον και εκ των διαφερόντων καλλίστην αρμονίαν…και πάντα κατ΄ εριν γίγνεσθαι»
(Ο Ηράκλειτος έλεγε ότι τα αντίθετα ενώνονται και από τα διαφορετικά προκύπτει η ωραιότερη αρμονία και ότι όλα προκύπτουν από συγκρούσεις).

ΟΙ ΚΟΚΚΙΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΑΣ

Μια αριστερή πολιτική δεν μπορεί να συμβιβάσει την φιλοευρωπαϊκή της πολιτική με ένα σχέδιο ολοκλήρωσης της Ευρωπαϊκής Ένωσης που όλο και περισσότερο θα ταυτίζεται με τον οικονομικό φιλελευθερισμό.
Μια αριστερή πολιτική δεν «συμμερίζεται» απόψεις που θέλουν το συνεχώς διευρυνόμενο ευρωπαϊκό εγχείρημα να παράγει πολιτικές από τα πάνω προς κάτω.
Μια αριστερή πολιτική δεν μπορεί να δεχτεί την δημιουργική ερμηνεία των ευρωπαϊκών κανόνων, όταν αυτοί οι κανόνες έρχονται σε σύγκρουση με την εθνική πολιτική πραγματικότητα των μεγάλων και πλούσιων κρατών-μελών, ενώ δεν ισχύει για τις μικρότερες χώρες.
Μια αριστερή πολιτική οφείλει να παραδέχεται δημόσια ότι η δημιουργία του ευρώ όπως έγινε – αν και είναι η πιο σημαντική και φιλόδοξη πράξη προς την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση – στον αρχικό του σχεδιασμό ήταν ένα μεγάλο λάθος αφού προσπάθησε να μετατρέψει ετερόκλητες ομάδες με διαφορετικά πολιτικά συστήματα, με διαφορετικές προτεραιότητες στα συμφέροντά τους σε μια λειτουργική νομισματική ζώνη.
Μια αριστερή πολιτική οφείλει να υποστηρίζει με σθένος πως η κλιματική αλλαγή είναι ένα πολιτισμικό εγερτήριο και δεν μπορεί να δεχτεί το φονταμενταλισμό της αγοράς να υπονομεύει τη συλλογική ευρωπαϊκή αντίδραση στην αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.
Μια αριστερή πολιτική πρέπει να ενθαρρύνει την ευρωπαϊκή πολιτική αρχιτεκτονική, μέσα στη διαφορετικότητα και τις ιστορικές της παραδόσεις, καθώς είναι από πολλές απόψεις εντυπωσιακή και με τις προτάσεις της να δηλώνει την παρουσία της στην οικοδόμηση του συλλογικού ενοποιητικού εγχειρήματός της.